I nderuar kryetar i Kuvendit, I nderuar kryeministër, Të nderuar ministra, Të nderuar kolegë deputetë, Të nderuar përfaqësues të mediave, 7 Unë Erxhan Galushi, si përfaqësues i komunitetit rom në Parlamentin e Republikës së Kosovës, përmes Lëvizjes Përparimtare të Romëve të Kosovës, meqenëse është fjalimi i parë në këtë legjislaturë pas zgjedhjes së kryeministrit dhe presidentes së Republikës së Kosovës, më lejoni që në këtë Kuvend t’i drejtohem me disa fjalë kryeministrit të vendit, zotit Albin Kurti, e ku po ashtu gjatë fjalimit tim nuk do ta lë pa e përmendur edhe vdekjen e Elmedinit, djaloshit nga Fushë-Kosova, të cilësuar si vdekje e dyshimtë, deri në daljen e një raporti përfundimtar nga institucionet përkatëse. I nderuar kryeministër, zoti Kurti, Edhe një herë ju uroj sukses për pozitën tuaj si dhe gjithë suksesin e arritur duke uruar shëndet dhe punë të mbarë dhe të suksesshme për vendin si dhe interesin e qytetarëve në përgjithësi e pa dallim. Më lejoni t’ju them se jam i lumtur se në romët e përzgjedhur nga vullneti i plotë i qytetarëve romë edhe një herë dëshmuam konstruktivitet në përzgjedhjen e institucioneve të reja në të mirë të vendit dhe të gjithë qytetarëve të saj pa dallim. Në fakt konstruktiviteti i komunitetit rom është traditë e politikës të përfaqësuesve romë të zgjedhur përmes votës autentike të votuesve të saj. I pari, i cili e ka dëshmuar një gjë të këtillë ka qenë tashmë i ndjeri Haxhi Zylfi Merxha, i cili njëkohësisht ka qenë edhe nënshkrues i pavarësisë së Republikës së Kosovës më 17 shkurt të vitit 2008. I nderuar kryeministër, zoti Kurti, Ne romët e Kosovës nga ju presim vullnetin e mirë politik për hartimin dhe zbatimin praktik të politikave për qytetarët e komunitetit rom dhe jo vetëm duke iu referuar të drejtave të garantuara me Kushtetutë dhe ligjeve në fuqi të Republikës së Kosovës. Në fakt, nga ju presim qasje të njëjtë, të përgjithshme, të barabartë, pa asnjë dallim duke i pasur parasysh më shumë nevojat e qytetarëve, e jo numrat e banorëve etnikë të qytetarëve në Republikën e Kosovës, sepse mendoj se vetëm duke vepruar në këtë mënyrë, ne mund të përmirësojmë statusin e cilindo qytetar me nevojë pa dallim etnie, por me nevojë ose në rend të parë nevoja, mandej numri. Por, duke marrë parasysh se komuniteti rom, sipas statusit të Republikës së Kosovës njihet si komunitet i margjinalizuar, e bën të qartë se nevoja më e theksuar për çfarëdo lloj ndihme është në anën e këtij komuniteti. Por, nga praktikat e deritanishme një gjë e tillë shumë pak, madje asnjëherë nuk ka ndodhur. 8 Pasi është fjalimi im i parë në Kuvendin e Republikës së Kosovës, më lejoni që sado pak t’ju njoftoj me romët, kulturën, historinë dhe vuajtjet e tyre për një jetë më të mirë. I nderuar kryeministër, zoti Kurit, Romët jo më larg se dy javë festuan 50-vjetorin e Ditës botërore të romëve, që nga viti 1971, në të cilin vit janë marrë vendime jashtëzakonisht të rëndësishme për këtë komunitet, pra është caktuar flamuri rom dhe dukja e saj, himni rom Gjellem gjellem, si dhe eliminimi i emërtimeve pezhorative, duke e quajtur veten me nacionalitet rom që e ka kuptimin “njeri”. Që nga ajo kohë e deri më sot romët në përgjithësi botës i kemi dhënë shumë, por në fakt marrim shumë pak, madje asgjë. Botës ia dhamë ngjyrat e artit përmes Pabllo Picasso, aktorja e famshme... I nderuar kryetar i Kuvendit, I nderuar kryeministër, Të nderuar ministra, Të nderuar kolegë deputetë, Të nderuar përfaqësues të mediave, 7 Unë Erxhan Galushi, si përfaqësues i komunitetit rom në Parlamentin e Republikës së Kosovës, përmes Lëvizjes Përparimtare të Romëve të Kosovës, meqenëse është fjalimi i parë në këtë legjislaturë pas zgjedhjes së kryeministrit dhe presidentes së Republikës së Kosovës, më lejoni që në këtë Kuvend t’i drejtohem me disa fjalë kryeministrit të vendit, zotit Albin Kurti, e ku po ashtu gjatë fjalimit tim nuk do ta lë pa e përmendur edhe vdekjen e Elmedinit, djaloshit nga Fushë-Kosova, të cilësuar si vdekje e dyshimtë, deri në daljen e një raporti përfundimtar nga institucionet përkatëse. I nderuar kryeministër, zoti Kurti, Edhe një herë ju uroj sukses për pozitën tuaj si dhe gjithë suksesin e arritur duke uruar shëndet dhe punë të mbarë dhe të suksesshme për vendin si dhe interesin e qytetarëve në përgjithësi e pa dallim. Më lejoni t’ju them se jam i lumtur se në romët e përzgjedhur nga vullneti i plotë i qytetarëve romë edhe një herë dëshmuam konstruktivitet në përzgjedhjen e institucioneve të reja në të mirë të vendit dhe të gjithë qytetarëve të saj pa dallim. Në fakt konstruktiviteti i komunitetit rom është traditë e politikës të përfaqësuesve romë të zgjedhur përmes votës autentike të votuesve të saj. I pari, i cili e ka dëshmuar një gjë të këtillë ka qenë tashmë i ndjeri Haxhi Zylfi Merxha, i cili njëkohësisht ka qenë edhe nënshkrues i pavarësisë së Republikës së Kosovës më 17 shkurt të vitit 2008. I nderuar kryeministër, zoti Kurti, Ne romët e Kosovës nga ju presim vullnetin e mirë politik për hartimin dhe zbatimin praktik të politikave për qytetarët e komunitetit rom dhe jo vetëm duke iu referuar të drejtave të garantuara me Kushtetutë dhe ligjeve në fuqi të Republikës së Kosovës. Në fakt, nga ju presim qasje të njëjtë, të përgjithshme, të barabartë, pa asnjë dallim duke i pasur parasysh më shumë nevojat e qytetarëve, e jo numrat e banorëve etnikë të qytetarëve në Republikën e Kosovës, sepse mendoj se vetëm duke vepruar në këtë mënyrë, ne mund të përmirësojmë statusin e cilindo qytetar me nevojë pa dallim etnie, por me nevojë ose në rend të parë nevoja, mandej numri. Por, duke marrë parasysh se komuniteti rom, sipas statusit të Republikës së Kosovës njihet si komunitet i margjinalizuar, e bën të qartë se nevoja më e theksuar për çfarëdo lloj ndihme është në anën e këtij komuniteti. Por, nga praktikat e deritanishme një gjë e tillë shumë pak, madje asnjëherë nuk ka ndodhur. 8 Pasi është fjalimi im i parë në Kuvendin e Republikës së Kosovës, më lejoni që sado pak t’ju njoftoj me romët, kulturën, historinë dhe vuajtjet e tyre për një jetë më të mirë. I nderuar kryeministër, zoti Kurit, Romët jo më larg se dy javë festuan 50-vjetorin e Ditës botërore të romëve, që nga viti 1971, në të cilin vit janë marrë vendime jashtëzakonisht të rëndësishme për këtë komunitet, pra është caktuar flamuri rom dhe dukja e saj, himni rom Gjellem gjellem, si dhe eliminimi i emërtimeve pezhorative, duke e quajtur veten me nacionalitet rom që e ka kuptimin “njeri”. Që nga ajo kohë e deri më sot romët në përgjithësi botës i kemi dhënë shumë, por në fakt marrim shumë pak, madje asgjë. Botës ia dhamë ngjyrat e artit përmes Pabllo Picasso, aktorja e famshme... I nderuar kryetar i Kuvendit, I nderuar kryeministër, Të nderuar ministra, Të nderuar kolegë deputetë, Të nderuar përfaqësues të mediave, 7 Unë Erxhan Galushi, si përfaqësues i komunitetit rom në Parlamentin e Republikës së Kosovës, përmes Lëvizjes Përparimtare të Romëve të Kosovës, meqenëse është fjalimi i parë në këtë legjislaturë pas zgjedhjes së kryeministrit dhe presidentes së Republikës së Kosovës, më lejoni që në këtë Kuvend t’i drejtohem me disa fjalë kryeministrit të vendit, zotit Albin Kurti, e ku po ashtu gjatë fjalimit tim nuk do ta lë pa e përmendur edhe vdekjen e Elmedinit, djaloshit nga Fushë-Kosova, të cilësuar si vdekje e dyshimtë, deri në daljen e një raporti përfundimtar nga institucionet përkatëse. I nderuar kryeministër, zoti Kurti, Edhe një herë ju uroj sukses për pozitën tuaj si dhe gjithë suksesin e arritur duke uruar shëndet dhe punë të mbarë dhe të suksesshme për vendin si dhe interesin e qytetarëve në përgjithësi e pa dallim. Më lejoni t’ju them se jam i lumtur se në romët e përzgjedhur nga vullneti i plotë i qytetarëve romë edhe një herë dëshmuam konstruktivitet në përzgjedhjen e institucioneve të reja në të mirë të vendit dhe të gjithë qytetarëve të saj pa dallim. Në fakt konstruktiviteti i komunitetit rom është traditë e politikës të përfaqësuesve romë të zgjedhur përmes votës autentike të votuesve të saj. I pari, i cili e ka dëshmuar një gjë të këtillë ka qenë tashmë i ndjeri Haxhi Zylfi Merxha, i cili njëkohësisht ka qenë edhe nënshkrues i pavarësisë së Republikës së Kosovës më 17 shkurt të vitit 2008. I nderuar kryeministër, zoti Kurti, Ne romët e Kosovës nga ju presim vullnetin e mirë politik për hartimin dhe zbatimin praktik të politikave për qytetarët e komunitetit rom dhe jo vetëm duke iu referuar të drejtave të garantuara me Kushtetutë dhe ligjeve në fuqi të Republikës së Kosovës. Në fakt, nga ju presim qasje të njëjtë, të përgjithshme, të barabartë, pa asnjë dallim duke i pasur parasysh më shumë nevojat e qytetarëve, e jo numrat e banorëve etnikë të qytetarëve në Republikën e Kosovës, sepse mendoj se vetëm duke vepruar në këtë mënyrë, ne mund të përmirësojmë statusin e cilindo qytetar me nevojë pa dallim etnie, por me nevojë ose në rend të parë nevoja, mandej numri. Por, duke marrë parasysh se komuniteti rom, sipas statusit të Republikës së Kosovës njihet si komunitet i margjinalizuar, e bën të qartë se nevoja më e theksuar për çfarëdo lloj ndihme është në anën e këtij komuniteti. Por, nga praktikat e deritanishme një gjë e tillë shumë pak, madje asnjëherë nuk ka ndodhur. 8 Pasi është fjalimi im i parë në Kuvendin e Republikës së Kosovës, më lejoni që sado pak t’ju njoftoj me romët, kulturën, historinë dhe vuajtjet e tyre për një jetë më të mirë. I nderuar kryeministër, zoti Kurit, Romët jo më larg se dy javë festuan 50-vjetorin e Ditës botërore të romëve, që nga viti 1971, në të cilin vit janë marrë vendime jashtëzakonisht të rëndësishme për këtë komunitet, pra është caktuar flamuri rom dhe dukja e saj, himni rom Gjellem gjellem, si dhe eliminimi i emërtimeve pezhorative, duke e quajtur veten me nacionalitet rom që e ka kuptimin “njeri”. Që nga ajo kohë e deri më sot romët në përgjithësi botës i kemi dhënë shumë, por në fakt marrim shumë pak, madje asgjë. Botës ia dhamë ngjyrat e artit përmes Pabllo Picasso, aktorja e famshme... Pra, përmes artit, muzikës Elvis Prisli, Gjipsi Kings, Gjanko Rajnga e deri te e ndjera Esma Rexhepova u dhamë edhe vallëzimin më modern e më tërheqës,si Flamengo. Ndërsa politikës braziliane ia dhamë presidenti rom Zhezelino Kupqek, i cili ngriti ekonominë në atë nivel sa që në kohën në të cilën veproi ai, Brazili është bërë i njohur me nofkën “Brazili modern”. Ka dhënë shumë, e të mos flasim se sa viktima kemi dhënë gjatë Luftës së Dytë nëpër kasaphane të ndryshme, si Aushfic, Birkenau, Jasenovac, më shumë se një milion e gjysmë romë. Krejt këto i dhamë për të marrë pak, duke i përmirësuar statusin e komunitetit rom në disa fusha, si mirëqenia sociale, punësimi, infrastruktura, po marrim shumë pak, e madje asgjë. Ndërsa për Kosovën tonë të dashur duruam vuajtje, përbuzje, nënçmim, diskriminim e segregim, duruam dhe ende vazhdojmë të durojmë papunësi, afro 95% të papunësuar romë në institucionet publike të nivelit lokal e qendror, me mundësinë tonë kemi dhënë djem në Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës, disa prej këtyre edhe nga rrethi i familjarëve të mi...

I nderuar kryetar i Kuvendit! I nderuar kryeministër, Kabinet qeveritar, 9 Të nderuar kolegë deputetë, Sot, me rastin e fjalimit tim, pra jashtë rendit të ditës, dua të falënderoj Qeverinë e Republikës së Kosovës për ndarjen e 20 mijë eurove për familjen e djaloshit nga Fushë Kosova, Kujtim Veseli. Ju kujtoj që Kujtimi e humbi jetën e tij pikërisht për shkak të neglizhencës të institucioneve të drejtësisë për t’u marrë me rastin në fjalë. Meqenëse Qeveria e Republikës së Kosovës veproi, andaj kërkoj edhe një herë publikisht që të veprojë edhe Prokuroria e Shtetit, pra të iniciojë hetimet e pavarura penale ndaj prokurorëve dhe policëve përgjegjës për rastin, si dhe sjelljen e tyre para drejtësisë për moskryerjen e detyrës zyrtare dhe shkeljen e statusit të barabartë të shtetasve të Republikës së Kosovës. Dhe, çështja e dytë është që dua të apeloj për qytetarët e komuniteteve rom, ashkalinj dhe egjiptian që të paraqiten vullnetarisht për marrjen e vaksinës kundër virusit COVID-19, pasi që tashmë jemi në fazën e vaksinimit masiv, prandaj edhe ju ftoj të aplikoni dhe të paraqiteni në objektet tashmë të organizuara për një të ardhme sa më të mirë për shëndetin tuaj. Dhe, në fund, është një çështje që dua të potencoj, e që është racizmi në Evropë, saktësisht në Republikën e Çekisë, ku ka ndodhur një rast i njëjtë si Fllojd 2, ku disa policë, përmes arrestimeve brutale janë bërë shkaktarë të vdekjes së një djaloshi rom, i quajtur Stanisllav Tomash. Lidhur me këtë dje qindra aktivistë të rinj romë dhe joromë protestuan para Ambasadës Çeke në Kosovë, ku kërkuan një jetë të qetë dhe të barabartë, si dhe drejtësi për dënim ndaj policit në fjalë në Republikën e Çekisë. Unë personalisht kërkoj falje që dje nuk kam mundur të isha pranë tyre, por dua ta dinë që gjithmonë do të jem me ta dhe të kërkoj përgjegjësi dhe reflektim të drejtësisë, po ashtu sikurse ata të rinj, të cilët kërkuan dje pranë Ambasadës së Republikës së Çekisë. Faleminderit!

Faleminderit! I nderuar kryetar, I nderuar kryeministër, Kabinet qeveritar, Të nderuar deputetë, Të nderuara media, Qytetarë të Republikës së Kosovës, Me rastin e fjalimit tim sot të përkujtoj ngjarjen më tragjike ndonjëherë në historinë e njerëzimit, e që është holokausti ndaj romëve nga nazistët gjermanë gjatë Luftës së Dytë Botërore. 2 gushti i vitit 1944 ka qenë nata më e tmerrshme dhe më e dhimbshme e historisë së romëve. Gjatë asaj nate, në mënyrë çnjerëzore u persekutuan më shumë se 3500 fëmijë, gra, burra e pleq, në kapin e vdekjes të quajtur Aushvic, ose siç njihet ndryshe, Kasaphana e Hitlerit. Si rrjedhojë e idesë më të errët për të ashtuquajturën zgjidhje përfundimtare të kërcënimit nazist dhe fashist ndaj botës së lirë në atë periudhë. 9 Prandaj, theksoj se pikërisht për këtë arsye Holokausti ndaj romëve assesi nuk guxon të lihet pa u përmendur e të mos përkujtohet. Pas shumë përpjekjeve që të kujtohet tragjedia e kësaj dite, vlen të theksohet se në vitin 1982 autoritetet gjermane zyrtarisht njohin vepra penale kundër romëve gjatë Luftës së Dytë Botërore, ndërsa 30 vjet më vonë kancelarja Angela Merkel e hap memorialin kushtuar gjenocidit të romëve në Berlin. Më 8 prill 2015 Parlamenti Evropian miratoi rezolutën, me të cilën 2 gushti shpallet Ditë evropiane e përkujtimit të Holokaustit ndaj romëve. Qëllimi i përkujtimit të kësaj dite e ngjarjes së tmerrshme është që të mësojmë dhe njëkohësisht të vetëdijesojmë brezat e rinj për atë çfarë ka ndodhur, me qëllim që asnjëherë askund dhe askujt të mos i përsëritet. Përjetimet e tilla gjatë Luftës së Dytë Botërore neve romëve sot përsëri na bëjnë shumë më shumë krenarë. Ndoshta kjo që po e them tingëllon jonormale, por falë kësaj ne sot e ndiejmë veten më të fortë, sepse nga kjo tragjedi mësuam se si duhet luftuar që të ruajmë gjuhën, kulturën dhe traditën me xhelozinë më të madhe, kur ajo është tentuar të zhduket nga të tjerët. Prandaj, dëshiroj që çdo pjesëtarë i komunitetit romë t’i mësojë dhe t’i mbajë në mend mirë këto ngjarje dhe t’i përdorë si proteina për trupin, mendjen dhe shpirtin e tij, duke pasur gjithnjë në mendje integrimin, por kurrsesi asimilimin. Faleminderit!

Përshëndetje, I nderuar kryetar i Kuvendit, I nderuar Kabinet qeveritar, Të nderuar kolegë deputetë, Sot në foltoren e Kuvendit të Republikës së Kosovës dua të shpreh shqetësimin tim rreth dy rasteve të fundit me motive raciste, njëri në Gjakovë e tjetri në komunën e Prizrenit. Sidomos këtë të fundit, ku një qendër tregtare nga roja e sigurimit është rrahur një familje rome, babai 45-vjeçar, i cili ende merr terapinë e caktuar për shërbim të plotë të leukemisë dhe djali 22- vjeçar, në sytë e bashkëshortes, nënës dhe vajzës, motrës 10-vjeçare. Krejt kjo ndodhi për shkak të mosmbajtjes së maskës të djaloshit 22-vjeçar, ku krejt në fund del që maska ishte vetëm pretekst i ngjarjes. Jam i bindur që një ndodhi e tillë është e papranueshme për tërë shoqërinë kosovare, e sidomos për shoqërinë e komunës së Prizrenit, të cilët me shekuj trashëgojnë frymën e tolerancës dhe bashkëjetesës mes komuniteteve. 5 A thua pse ndodhi e gjithë kjo? Pse disa grupe të caktuara marrin guxim për një sulm me motiv racist? Përgjigjja është shumë e qartë: për shkak se institucionet e drejtësisë që nga hetimi e deri tek ekzaminimet mjekësore, e sidomos vendimet qesharake të gjyqësorit janë rezultat i ushqimit të nxitjes së motivit për racizëm. Prandaj, sado që këto raste të jenë të izoluara nuk marrin trajtimin profesional, kam frikë që do të përditësohen dhe do të rëndojnë edhe më tej rendin kushtetues dhe demokratik. Në fakt, kjo është edhe njëra prej arsyeve pse komunitetet pakicë, ekskluzivisht komunitetet romë, ashkali dhe egjiptian, hezitojnë të raportojnë diskriminimet me të cilat ata ballafaqohen, sepse totalisht ka humbur besimin në institucionet e drejtësisë. Prandaj, lë të kuptohet që trajtimi profesional i rasteve, që nga procedura hetimore, ekzaminimet mjekësore si dhe vendimet e duhura gjyqësore, vetëm kështu do të arrijmë të ngremë vetëdijen qytetare, e sidomos ato institucionale. Pra, siç thotë ministrja e Drejtësisë, krejt veting, përnjëmend krejt veting. Prandaj, ftoj të gjitha organet shtetërore të reagojnë për rastin në fjalë dhe të kërkojnë përgjegjësi nga organet relevante lidhur me trajtimin e rastit, sepse vetëm kështu mund të evitohet më e keqja. Nga këtu, edhe një herë ftoj Avokatin e Popullit që sa më shpejt ta hapë ngjarjen si rast të ndodhisë së fundit. Po ashtu, të mos harroj t’i bëj thirrje edhe Bashkësisë Islame në Kosovë që nesër, në ditën e xhumasë të mbajë ligjërata kundër racizmit dhe kundër dhunës në familje, me qëllim të ngritjes së vetëdijesimit të mijëra qytetarëve, të cilët vizitojnë xhamitë pikërisht në ditën e xhumasë. Faleminderit!